• Öğeleri virgülle ayrılmış cümleleri bağlamak için kullanılır: At ölür, meydan kalır; yiğit ölür şan kalır.
• İki cümleyi birbirine bağlayan "ama, fakat, ancak" gibi bağlaçlardan önce konur:

Yemek yedi; ama çay içmedi.
Havuzda yüzebilirim; fakat denizde yüzemem.

Uyarı: Noktalı virgülden sonra sözcükler büyük harfle başlamaz.

Soru İşareti (?)

• Soru anlamı taşıyan cümlelerin sonuna konur:

Dün kim size geldi?

Buradakileri tanıyor musun?

• Sıralı cümlelerin her ikisinde de soru anlamı varsa soru işareti ikinci cümlenin sonuna konur: Sinemaya mı gidelim, yoksa tiyatroya mı?
• Parantez içinde soru işaretinin kullanılması, cümleye alay veya bilginin şüpheyle karşılandığı anlamını katar: Babası gençliğinde çok iyi (?) güreşçiymiş.

Uyarı: Soru işaretinden sonra cümle büyük harfle başlar.

Üç Nokta (...)

• Tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur:

Gökyüzünde kara kara bulutlar...
Onunla yarın görüşürsem...

• Benzer örneklerin devam ettiğini göstermek için konur: Bu bölgede birçok kuş vardı: kartal, şahin, atmaca...
• Söylenmek istenmeyen sözler yerine konur: Ağzında... sözü çıktı.
  
• Bir sözün alıntı olduğunu göstermek için kullanılır: ... Kendine uygun olmayan kalıplar içinde kötürümleşti.
  

Uyarı: Üç noktadan sonra büyük harfle başlanır.

İki Nokta (:)

• Açıklama yapılacak cümlelerden sonra kullanılır: Masada her şey vardı: peynir, zeytin, bal, yağ...
  
• Tırnak içine alınmış alıntı sözlerden önce iki nokta konur: Atalarımız: "Görünen köy kılavuz istemez." demiş.
  
• Yazı içinde bir kişinin konuşmasını göstermek için, konuşma çizgisinden (-) önce konur.

Arkadaşına döndü:
- Eline sağlık, çok güzel olmuş, dedi.

• İki  noktadan  sonra cümle  gelirse  büyük  harfle başlanır, cümle gelmezse küçük harfle başlanır. Dün farklı bir iş yaptım: Çalışma odamı boyadım.
  

Tırnak İşareti (" ")

• Alıntı sözler tırnak içine alınır: "Zaman, en kıymetli hazinedir." derdi.
  
• Cümlede belirtilmek istenen sözler tırnak içine alınır: Son yazısında "cesaret" kavramı üzerinde durmuş.
  
• Eser adları tırnak içine alınır: Geçen hafta "Yaban"ı okudum.

Ünlem İşareti (!)

• Şaşma, kızma, acıma, beğenme gibi duyguları içeren cümlelerin veya kelimelerin sonuna konur:

Ne ilginç bir kuş böyle!
Hey, buraya gelsene!
Tüh! Yine derse geç kaldım.

• Parantez içinde kullanılan ünlem işareti cümleye alay, küçümseme anlamı katar: Mahallemizin en cesur (!) genci geliyor.
  

Kısa Çizgi (-)

Bu işarete hece birleştirme çizgisi de denir.

• Satır sonuna sığmayan  sözcükler satır sonunda bölünürken kullanılır:
  ...............düşüncelerine katılıyorum.
• Satır sonuna sığmayan birleşik sözcükler hecelerine ayrılırken basit bir sözcükmüş gibi ayrılır:
  ...............aslanağzı vardı, (yanlış)
  ...............aslanağzı vardı, (doğru)
• Aralarında bir ilgi, ortaklık bulunan sözler arasına konur:

Fenerbahçe-Galatasaray maçını izledik.

İtalya-Rusya görüşmeleri askıya alındı.

• Bir olayın başlangıcını ve sonunu gösteren tarihlerin arasına konur: I. Dünya Savaşı (1914-1918) yılları arasında oldu.
  
• Eklerin  belirtilmesinde,  sözcüklerin  köklerini ve eklerini ayırmada kullanılır: -ecek, -siz, -t;
  insan-lar-ın

• Fiil kök ve gövdelerinden sonra mastar eki yerine kullanılır: konuş-(konuşmak), güldür-(güldürmek)
• Ara söz ve ara cümlelerin başında ve sonunda kullanılır: Evdeki herkesi -en çok da annemi- çok özledim.
  

Kesme İşareti (')

• Özel adlara getirilen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır: Muğla'nın havası temizdir.
  
• Rakamlardan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır. İzmir'e 1996'da yerleştik.
  
• Kısaltmalara gelen ekler kesme işaretiyle ayırılır: DSİ'de arkadaşı çalışıyor.
• Şiirlerde ölçüden dolayı hece düşmesini göstermek için kullanılır: N'eylersin ölüm herkesin başında?
  
• Harflerden veya eklerden sonra gelen ekleri ayırmak için konur:

Türkçede -lik'le türetilmiş çok sözcük var.
Ansiklopediyi, a'dan g'ye kadar ben inceledim.

Ayraç (Parantez)

• Cümle içindeki açıklamaların, ara sözlerin belirtilmesinde parantez kullanılır: Tanzimat edebiyatında N. Kemal'in (vatan şairi olarak bilinir) yeri tartışılmaz.
  
• Kimi sözcüklerin eş anlamlıları ayraç içinde gösterilir: Benzetme (teşbih) edebiyatımızda sıkça kullanılan sanattır.
  
• Yabancı sözcüklerin okunuşları ayraç içinde verilir: Balzac (Balzak) Fransızların ünlü yazarıdır.
• Tiyatro  metinlerinde yapılacak hareketler ayraç içinde yazılır: Kavuklu (ellerini kaldırarak) dua etti.
  
• Bir olayın başlangıç-bitiş tarihleri ya da ünlü bir ismin doğum-ölüm tarihleri parantez içinde verilir: Nurullah Ataç (1898-1957) usta bir deneme yazarımızdır.
  

Örnek Soru: (1991-DPY)

"Aman Allah'ım ( ) Güneş altında pırıl pırıl parlayan kocaman bir sazan balığı ( ) oltanın ucunda çırpınıp duruyordu ( )"
Yukarıdaki parantezlerin içerisine, sırasıyla hangi noktalama işaretleri getirilmelidir?

A)   (:)-(,)-(...)                       B)  (!)-(,)-(;)
C)   (!)-(,)-(.)                          D) (.)-(,)-(!)

Yanıt: C